In de schaduw van het kalifaat
(…) Hij gaat naar een benzinestation, koopt wat brandstof en giet het over zich heen. Rond 11.30 uur op 17 december 2010 steekt hij zichzelf in de hoofdstad Tunis in brand. Het wordt zijn dood.” (32).
Met bovenstaand citaat beschrijft Jacob Hoekman de aanzet tot de Arabische ‘Lente’. Hoekman is onder meer journalist bij het Reformatorisch Dagblad. In zijn jongste boek In de schaduw van het kalifaat analyseert hij de situatie van de Arabische wereld. Afgezien van een pro- en epiloog komt in elk hoofdstuk een land aan de orde, respectievelijk Egypte, Saudi-Arabië, Jemen, Oman, de Emiraten, Qatar, Bahrein, Koeweit, Irak, Turkije, Syrië, Libanon, Jordanië, Palestina en Israël. Hoekman heeft al deze landen, op Jemen na, gedurende de afgelopen jaren bezocht. Hij deed tijdens zijn tochten dingen die je als westerling niet voor mogelijk houdt: door een smokkeltunnel Gaza ingaan, als christen Mekka binnenrijden of Raqqa bezoeken terwijl IS nog onder de grond zit. Hoekman beschrijft het allemaal met een journalistieke nuchterheid. Dit boek is gebaseerd op nauwgezette verslagen van zijn reizen aangevuld met historische informatie. De combinatie van actualiteit en verleden tijd maakt het boek tot een uitermate aantrekkelijke inleiding op het Midden-Oosten.
Elk hoofdstuk uit de kern van het boek begint met de beschrijving van de huidige situatie van een land, gebaseerd op Hoekmans ervaringen. Vervolgens wordt er gezocht naar de wortels van de hedendaagse gebeurtenissen vanuit de geschiedenis, cultuur en politieke constellatie van het land. De tekst wordt aangevuld met een tijdlijn, foto’s, kaartjes en samenvattingen.
Volgens Hoekman helpt het paradigma van het kalifaat om het Midden-Oosten van vandaag te begrijpen. Door deze lens ziet men een glorierijk verleden in de vorm van de islamitische gouden eeuwen ten tijde van de kalifaten van de Omayyaden en de Abassieden, die uiteindelijk ten onder gingen door de Mongolen. Vervolgens zijn het Ottomaanse Rijk, de Europese kolonisatie, het Sykes-Picotverdrag en de stichting van de staat Israël voor de Arabische wereld stuk voor stuk nachtmerries, die het onvermogen tonen om net als vroeger tot macht en bloei te komen. Het panarabisme van de twintigste eeuw faalde en leidde tot seculiere dictators. Deze slaagden op hun beurt uiteindelijk evenmin om de bevolking in hun basisbehoeften te voorzien en maakten zo de weg vrij voor de belofte van kalifaatijveraars zoals IS. De huidige chaos is in principe te herleiden tot de strijd tussen deze twee groepen.
Vandaag de dag is die strijd nog onbeslist. Hoekman ziet in het grote aantal jongeren dat geen werk kan vinden, indicatoren voor nog meer onlusten en opstanden. Toch zijn het stijgende onderwijsniveau van de jongeren en voorzichtige particuliere initiatieven hoopvolle tekenen dat er op termijn positieve veranderingen mogelijk zijn.
Als journalist bezit Hoekman de kunst om een goedlopend verhaal doorspekt met mooie taalvondsten op papier te zetten. Dit voordeel is tegelijkertijd een nadeel, aangezien de historische informatie niet systematisch is gestructureerd, maar bij allerlei gelegenheden aan bod komt, wat het soms lastig maakt om de lijnen te volgen. De lezer dient daarom in het oog te houden dat het boek geen geschiedenisboek wil zijn, maar een interpretatiekader van de nooit opdrogende stroom nieuwsberichten uit de Arabische wereld.
Al met al verdient dit boek een aanbeveling voor eenieder die geïnteresseerd is in de wereld om zich heen. Als wereldburgers staan we immers in gemeenschap met onze medemensen in het Midden-Oosten. Ondanks alle terreur, oorlogen en christenvervolging moet harmonie daar bereikbaar zijn, door het gebed van ons en het groeiende aantal bekeerlingen tot het christendom.
