Om vrede en waarheid

Burroughs (1599-1646) was puriteins predikant in Londen en stond enige tijd in Rotterdam. Hij was een overtuigd congregationalist, zoals John Owen en Thomas Goodwin. Dat wil zeggen dat hij de nadruk legde op de plaatselijke gemeente, vrij van kerkelijke richtlijnen van bovenaf. Op de Westminster synode in de zeventiende eeuw deed hij zijn uiterste best om de verschillende visies op de kerk en haar regering te overbruggen.

Burroughs constateert in zijn boek ”Irenicum” –vertaald als ”Om vrede en waarheid. Bijbelse remedie tegen verdeeldheid”– dat het in zijn tijd bar en boos was met getwist onder Gods kinderen. Dit ging over minder wezenlijke zaken, zoals de kerkregering. Ooit waren ze in het verleden in hun zielen met elkaar verenigd, versterkt in Gods wegen. „Maar nu kunnen ze elkaar niet ontmoeten zonder te twisten en ruzie te maken. Vervreemd, verzuurd en verbitterd gaan ze weer uit elkaar.”

De zonde is zo groot omdat het een verdeeldheid van hárt is. „U dient dezelfde Heere en Meester. Is het tot eer van een

meester als zijn knechten altijd ruzie maken en twisten? (...) De twisten van gewone christenen zijn ergerlijk, maar de twisten van predikanten zijn een schandaal voor allen die er getuige van zijn.”

Als goede mensen ruzie krijgen, is aanvankelijk vaak slechts een van hen schuldig. „Maar als zulke verdeeldheid lange tijd duurt, maken ze zich allebei schuldig.” Het is een strijd die bovendien funest is voor jongeren. Een „hoopvolle generatie jongeren” is verloren gegaan. Zorg dat ze eerst gefundeerd raken in het geloof, adviseert Burroughs, voordat ze hun eerste krachten wijden aan theologische kwesties. Zo niet, dan „vertrekken ze later bijna altijd en van hun belijdenis blijft niets over.”

Burroughs legt de nadruk op wat verbindt. „Gods kinderen hebben verschillende opvattingen en gaan verschillende wegen, maar ze zijn één in Christus.” ”Verscheidenheid van opvattingen kan samengaan met eenheid onder hen die ze aanhangen”, was een lijfspreuk die geschreven stond op de deur van zijn studeerkamer.

Eenheid is geen uniformiteit. „Laten we proberen onze harten te verenigen in liefde tot elkaar. Al worden we het niet van harte eens, laten we dan één van hart zijn.” Menselijke factoren zijn een belangrijke oorzaak van kerkelijke verdeeldheid, zo luidt de conclusie van Burroughs. Hij besteedt er veel aandacht aan: koppigheid, hoogmoed, eigenzinnigheid, onkunde. Veel twisten gaan over mensen in de kerk die zich meer macht toe-eigenen dan hun toekomt. Burroughs keert zich tegen tirannie van ambtsdragers die hun macht gebruiken om anderen tot hun opvatting te dwingen, zoals in tuchtkwesties. „We mogen iemand alleen buiten de gemeente sluiten als hij schuldig staat aan zaken waarvoor we de gemeenschappen met  alle kerken in de wereld zouden verbreken.” De Engelse predikant vindt dat christenen de daden van hun broeders zo  gunstig mogelijk moeten beoordelen. „Weten we zeker dat wij gelijk hebben en anderen niet?” Wie God oprecht vreest en echt wijs is, zal het juist een eer vinden om andersdenkenden met liefde en respect te behandelen. Burroughs moet niets hebben van afscheiding. Wie afwijkt van een wezenlijk artikel van het geloof is een ketter; wie de liefde verlaat –waardoor hij met anderen verbonden was– is een scheurmaker.

Laurens van der Tang uit Rhenen schreef in het boek een uitvoerige inleiding van honderd bladzijden. Hij noemt Burroughs een „bruggenbouwer”, iemand die met dit werk „een bijdrage wilde leveren aan het helen van de breuken tussen Gods kinderen.” Hij hoopt dat dit boek aanleiding zal geven tot vruchtbare gesprekken in gezinnen, gemeenten en op kerkelijke vergaderingen.

Het lezen van het boek is bijzonder verhelderend, schrijft u, maar stemt ook verdrietig. Waarom?

„De kracht van Burroughs is dat hij de zondige, menselijke factoren die aanleiding kunnen geven tot verdeeldheid en twist benadrukt. Natuurlijk is de waarheid belangrijk, dat vond Burroughs ook, maar menselijke factoren spelen vaak een grotere

rol dan wordt erkend. Het lezen van ”Irenicum” maakt je bewust van eigen gedrag dat aanleiding kan geven tot fricties. Dat is soms confronterend.”

U bent lid van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, die al jaren in gesprek zijn met de Gereformeerde  Gemeenten. Kan dit boek het gesprek vlot trekken?

„De Heere kan het zeker gebruiken. Ik hoop hoe dan ook dat veel ambtsdragers het zullen lezen, niet alleen van beide genoemde kerkverbanden, maar van alle reformatorische kerken. Persoonlijk vind ik institutionele eenwording niet het meest urgent. Het belangrijkste is dat Gods kinderen en knechten zich één weten ondanks kerkmuren, en dat zij waar mogelijk eendrachtig samenwerken.”

Herstel breuken zo spoedig mogelijk, is het advies van Burroughs. „Bedenk dat God wacht, al die tijd dat u twist en ruziemaakt.” Hoe dringend zijn deze woorden voor de huidige reformatorische kerken?

„Heel dringend. Er zijn veel onopgeloste conflicten in het kerkelijk leven. Ze worden zelden opgelost. Burroughs laat zien hoe schadelijk dit is. En hij geeft adviezen hoe breuken te helen. Ook dat laatste lijkt me heel relevant.”