• levering binnen 1-2 werkdagen
  • veilig betalen

Op verhoogde toon

De laatste tijd zien we een nieuwe belangstelling voor de hervormd-gereformeerde traditie. Er werden drie bundels met verzameld werk van wijlen ds. G. Boer uitgeven. Een lijvige bundel met nagelaten werk van dr. A. van Brummelen zag het licht. Van dr. I. Boot verscheen eveneens een biografie, terwijl ook een website met tal van zijn preken de lucht inging. Al eerder verscheen een bundel van het werk van ds. I. Kievit. Nu verscheen er ook een bundel van 565 pagina’s van zijn zoon ds. L. Kievit onder de titel Op verhoogde toon. Verzameld werk van ds. L. Kievit.

Als ik mij niet vergis, kenmerkt het werk van Boer zich door de confrontatie van God en mens, de aanklacht van Gods heilige wet in de ziel en het geheim van de rechtvaardiging van de goddeloze. Bij Van Brummelen proef je het verlangen naar harmonie en heelheid in de omgang met God. Niet voor niets ging hij te rade bij de ethische theologie. Ik maakte deze man van stand, fijn besnaard en wijs, mee op een preekkring toen ik de gemeente van Opheusden mocht dienen. Hij wees ons erop dat we in de prediking moesten zoeken naar de toepassing voor hart, kerk en samenleving. Wie naar de preken van Boot luistert, merkt een katholiek georiënteerd man die het perspectief van de wedergeboorte van hemel en aarde aanwees, terwijl hij ook nadrukkelijk de persoonlijke wedergeboorte aan de orde stelde. Zo had elk van deze mannen iets eigens.

Wat was het karakteristieke van L. Kievit? Eerlijk gezegd kende ik hem eigenlijk niet. Ik had een bundel die aan hem opgedragen was, ik had zijn preken over Elia en de heilsfeiten gelezen, dat was het wel ongeveer. Deze bundel geeft ruimschoots gelegenheid om nader kennis te maken met deze markante persoonlijkheid. De meditaties, preken en artikelen laten ons het nodige zien van zijn theologie en spiritualiteit. De preek ‘Een goede raad en een grote troost’ maakte diepe indruk op mij. Kievit hield deze preek op 2 oktober 1945 als gedachtenis aan de zeshonderd mannen die in de Puttense razzia waren omgekomen. Toen de namen bekend werden, werd hij geroepen tot de bediening van het Woord. Welk woord is in deze crisis geschikt? Leendert Kievit luisterde in deze bewogen dienst naar Job 5:8-9. Nood en verlegenheid, verwachting en troost komen hier op een existentiële wijze aan bod. Wat een genade om in het aangezicht van zoveel nood en dood het Woord van God te mogen bedienen. Deze indringende toon herkende ik bijvoorbeeld ook in de afscheidspreken van Putten en Woerden. In de meditaties over Christus’ lijden, over het gouden kalf, of over Elia dacht ik soms: Het mag wel iets concreter en confronterender. Soms dacht ik ook: Kan er niet worden uitgewerkt wat het effect van deze werkelijkheid in de ziel van de christen is? Wat mij in dit verband ook opviel, is dat de vergelijking met de oude Kievit voortdurend naar boven komt. Balke heeft er in een intermezzo ook over geschreven. De oude Kievit stond achter de jonge Kievit en verklaarde dat deze de tijd veel beter verstond dan hij. De jonge Kievit op zijn beurt meende dat zijn vader vaak misverstaan was en voor afgescheiden karretjes werd gespannen. Het zal allemaal waar zijn. Toch blijft bij mij het besef achter dat de oude Kievit vanuit de wedergeboorte (over het verbond) theologiseerde, terwijl de jonge Kievit precies aan de andere kant begon. Hij stond in en preekte uit de werkelijkheid van de trinitarische volheid van het heil. Machtige akkoorden worden dan aangeheven. Dit zou aan diepgang gewonnen hebben als hij in deze kaders de toe-eigening door de Heilige Geest meer had uitgewerkt. Theologisch had hij hiervoor de bagage wel in huis. Treffend maakte hij onderscheid tussen het leren van onze ongerechtigheid, onze eigengerechtigheid en onze ongelovigheid.

Zijn theologische bekwaamheid en scherpzinnigheid blijkt op tal van momenten. Een lezing over de catechismusprediking sprong er in dit opzicht voor mij ook uit, evenals de reactie op het bekende artikel van Van Ruler over ultragereformeerden die ergere dwalingen hebben dan de vrijzinnigen. In alles is duidelijk dat hier een man aan het woord is die naar het Woord wil luisteren. Daarom had hij de kerk lief en sprak hij over de ‘wettige leer van onze Hervormde kerk’. Hij zag scherp dat het leugen is dat de kerk er zou moeten zijn voor de wereld. Hij zag ook scherp dat de vrouw in het ambt de kerk bij de sekte brengt die tot een nieuwe wig in het kerkelijke leven leidt. Hij stelde dat het schema objectief-subjectief doorbroken wordt in het geloof. Als we over de doop spreken zonder geloof wordt het tot een magere beschouwing. Het is een vorm van vrijzinnigheid om het heil los te weken van de heilsfeiten. Hij stelde de vraag of Christus wel de plaats kreeg die de Vader en de Geest Hem toewezen. Het luistert nauw in het onderscheid of we over de geboorte van Christus spreken of de Christus verkondigen Die geboren is. Zo wilde hij de predestinatie niet losmaken van God. Waar de verkiezing op de juiste wijze functioneerde, zou het geen onzekerheid opleveren, maar juist diepe zekerheid. Hij heeft ook praktische dingen geschreven over de invloed van de media, het belang van een goede leescultuur. Kortom, een bundel van waarde.

Op verhoogde toon

ds. L. Kievit
vanaf 4995