In ”Via Vitae” –De weg des levens, Psalm 16– heeft
dr.W. Balke een aantal artikelen en lezingen
bijeengebracht, met enkele nieuw geschreven
stukken. Een scala aan namen uit de kerkgeschiedenis
wordt voor het voetlicht gebracht. Dr. Balke
kennend, verbazen we ons niet dat Calvijn daarbij een
prominente plaats inneemt. Dat betekent intussen
niet dat de aandacht voor vele anderen –zoals de voorlopers
van de Reformatie, Luther, Beza, Kohlbrugge, de
voormannen van het Réveil en Noordmans– vluchtig
wordt. De gouden draad in alle namen en onderwerpen
is de rijkdom die de Reformatie heeft gevonden
in de Heilige Schrift. „De erfenis van de hervormers is
nog nimmer uitgeput.”
Vanuit deze stellige overtuiging wordt een veelheid
aan onderwerpen belicht. Om er enkele te noemen:
de hermeneutiek, het ”cor ecclesiae” (het hart van de
kerk, de verkiezing), geloof en wetenschap, de leer van
de mens, de doop, de oecumene en, niet het minst, de
rechtvaardiging.
Om iets aan te geven van het verrassende en afwisselende:
terwijl het hoofdstuk over De Clercq, een van
de belangrijkste vertegenwoordigers van het Réveil,
gekenmerkt wordt door fijnzinnigheid, kan het
deel over de leer van de Heilige Geest bij Calvijn erg
leerzaam genoemd worden.Wie (verdiept) inzicht wil
krijgen in de katholiciteit van de kerk, kan veel van
zijn gading vinden in wat Calvijn naar voren brengt
over de kerk als één lichaam. Indrukwekkend is de
integrale tekst van het doopformulier dat Calvijn in
Genève gebruikte.
Dr. Balke laat ons niet in het onzekere als het gaat
over zijn mening ten aanzien van allerlei stromingen.
Geestdrijverij en overdreven aandacht voor rituelen,
piëtisme en scholastiek, schermen met reformatorische
sjibbolets en f lirten met Rome: ze kunnen geen
van alle rekenen op de sympathie van de schrijver. Zo
ontstaan duidelijke tekeningen.
Toch kan dan wel hier en daar het evenwicht in de
knel raken. In dit verband noem ik twee voorbeelden.
Zo wordt van Kohlbrugge gezegd dat hij „heeft afgerekend
met alle subjectieve ervaringen en ondervindingen.”
Wat heet hier subjectief?Waren het leven en de
preken van de man uit Elberfeld niet vol van ervaringen
en ondervindingen, in de omgang met zijn God?
In de tweede plaats noemt dr. Balke het „vooropstellen
van de wedergeboorte vóór het geloof niet-reformatorisch
en een zeventiende-eeuwse verschuiving.”
Een forse uitspraak. Is er geen sprake van twee lijnen,
die van artikel 24 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis
én die van de Dordtse Leerregels en hebben beide
lijnen niet hun Bijbels recht? Ook Calvijn heeft dat
onderkend, zo zien we vooral in zijn commentaren,
onder meer bij Johannes 1:13.
Intussen heeft dr. Balke ons met zijn waardevolle en
diepgravende studies veel aangereikt. Inderdaad, de
erfenis van de hervormers is nog nimmer uitgeput.
