Zonder berouw geen vergeving

De blijvende betekenis van de wet als ontdekkende spiegel is hierbij in geding. Agricola meende dat de kennis van de zonde alleen door het evangelie wordt gewekt, terwijl Melanchthon in de lijn van Luther vasthield aan de plaats van de wet in dezen. Zijn visie heeft Melanchthon uitgewerkt in Unterricht der Visitatoren an die Pfarrherrn im Kurfürstentum Sachsen (1528), welk geschrift als doel had leiding te geven aan visitatoren en via hen lokale voorgangers te instrueren hoe er gepreekt moet worden. Dit geschrift (dat in het Nederlands toegankelijk is gemaakt door H.A. Speelman, met medewerking van Theo Korteweg, ‘Hoe overleeft de kerk? Melanchthons Onderricht aan predikanten’, Heerenveen 2013) wordt uitvoerig en nauwkeurig geanalyseerd. Het laatste hoofdstuk beschrijft de doorwerking van Melanchthons visie op de wet in de Heidelbergse Catechismus, speciaal de tertius usus legis. Ursinus zat op een lijn met de praeceptor Germaniae. Op indirecte wijze heeft Melanchthon een grote, zij het moeilijk exact traceerbare invloed uitgeoefend in Nederland. In zijn slotbeschouwing spreekt Pieters herkenbaar over ‘een vreemd gevoel van gemeenschap der heiligen’ bij de lezer van de eenentwintigste eeuw die kennis neemt van de kerkelijke situatie in Saksen in het derde decennium van de zestiende eeuw: niet alleen in onze dagen, maar ook in die tijd was de onwetendheid groot en waren de mensen geneigd misbruik te maken van de christelijke vrijheid. Een vraag die de auteur laat liggen is of kennis van de ellende strikt chronologisch voorafgaat aan de kennis van de verlossing in Christus of dat de volgorde wet-evangelie meer in pedagogische zin dient te worden verstaan. Al met al een mooi boek dat door een uitgebreid notenapparaat ook veel kennis op detailniveau wil overdragen.